Ockhamen labana: Prozedura zientifikoen errepikagarritasunaz

Galde 34, udazkena/2021. Inaki Irazabalbeitia.-

Duela lau urte Galderen 19. aleko atal honetan zientzialarien jardunean aipuek eta publikazioek duten garrantziaz eta eragiten duten presioaz idatzi nuen (https://www.galde.eu/eu/euskera-aipuez-eta-presioez). Gaiari helduko diot berriz ere, hori bai, beste ertz batetik oratuko dio auziari, sinesgarritasunaren ikuspegitik, hain justu.

Nature aldizkariaren twitter kontuari errepaso bat ematen niharnuela artikulu interesgarri batekin egin nuen topo (https://www.nature.com/articles/d41586021-02486-7). Izenburua erakargarria zen Reproducibility: expect less of the scientific paper eta lotuta zegoen inguruko zientzialarien ezpainetan noizik edo behin entzun dudan kezka batekin, alegia, artikulu zientifiko batean azaltzen den prozesu bat errepikatzeko, erreakzio kimiko bat adibidez, ematen diren esplikazioak nahikoak ote diren. Esan nahi baita prozesua errepikagarria ote den.

Olavo B. Amaral eta Kleber Neves izeneko bi ikerlarik Brasilen argitaratzen diren artikulu biomedikoen errepikagarritasuna ikertzeko ekimen baten berri ematen dute. Izan ere, Brasilgo 60 laborategi elkarlanean arituko dira errepikatu asmotan estatu horretako publikazioetan atzen bi hamarkadetan argitaratu diren 60 esperimentu. Esperimentu horiek aliritzira aukeratu dira laborategiko ohiko teknikak baliatzen zituztenen artean.

2018an ekin zioten proiektua abiatzeari. Urte hauetan proiektuan parte hartuko dutenen artean adosten aritu dira nola egingo duten lan, nola kontsideratuko duten esperimentu bat arrakastaz errepikatu dutela eta bestelako prozedura-xehetasunak. Esperimentu bakoitza 3 laborategi diferentetan saiatuko dira errepikatzen. Lanean hasi berri dira eta 2022aren bukaera aldera lana amaituta izatea espero dute.

Metodo eta prozedura esperimentalen errepikagarritasun sendoa izatea ezinbesteko baldintza da zientzia-sistema sinesgarria izateko eta gizartearen konfiantza jasotzeko. Sistema ez da ahultzen soilik aldian behin urliak edo sendiak maula egiten duelako emaitza zientifikoak aurkezteko unean datu mozorrotuak ematen dituelako (frogatu nahi dena egoki doitzen diren datuak aukeratuz taulak osatzeko adibidez) edo zuzen-zuzenean asmatu dituelako. Norberak esandakoak besteek ezin errepikatzea metodo esperimental ahula adierazten du gutxien gutxienik. Urte batzuk ditugunok gogoan dugu fusio hotzaren bideragarritasunari buruz Pons eta Fleischmann elektrokimikariek eginiko aldarria eta nola gaueko ahuntzaren parekoa izan zela inork ezin izan zuen errepikatu beraiek eginiko lan esperimentala https://es.wikipedia.org/wiki/Fusion_fria#La_fusion_fria_de_Pons_y_Fleischmann_(1989)

Ez dago dudarik esperimentu zientifikoen errepikagarritasuna emendatzeko praktikak sendotu behar direla, publikatutako zientziak sinesgarria behar duelako izan. Zeregin horretan komunitate zientifikoaz gain, argitaletxeek ere badute parte, bazter batean laga gabe aipu -eta publikazio- kopurua kalitatearen eta eginiko lanaren ia neurgailu bakartzat duten autoritate akademikoak eta erakunde publikoak. Zeinek jarriko dio txintxarria auziari?

Zientzia biomedikoen alorrerako Amaralek eta Nevesek neurri eta praktika egoki batzuk iradokitzen dituzte aipatu artikuluan, neroni bezalako ez jakin batentzat zentzu handia dutenak. Bidea seinalatzen ari al dira?

Categorized | Miradas

Protagonistas

Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
"El mal del país" José Blanco
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Txema García
Abrazo. Luna a Abdou
Playa del Tarajal, Ceuta
Fotografía de José Horna
"Homenage a Marcel Proust" Marisa Gutierrez Cabriada
"El origen del mundo" José Blanco
Txema García
Sebastião Salgado
“JAZZ for TWO”, José Horna
Alfredo Sabat, Argentina
"Homenaje a Federico García Lorca" Marisa Gutierrez Cabriada
Metro de París
Jose Horna.
La larga espera
Shushi (República del Alto Karabakh —Artsakh—, 08/10/2020)
Inmigrantes rescatados por salvamento marítimo
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
Eugenia Nobati, Argentina
Zutik dirauena
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/10/08)
"Lemoniz", Mikel Alonso
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Sebastião Salgado
“LIKE”. Eduardo Nave
Bonill, Ecuador
Fotografía de José Horna
“LIKE”. Eduardo Nave
Txema García
Canción de París
Jose Horna.
Sebastião Salgado
Cientificos-Volcán
La Palma 2021
Refugiados sirios: Mujer cocinando
Sueños Rotos
República del Alto Karabakh —Artsakh—, 06/10/2020
Encaramado a la valla de Ceuta
Antonio Sempere
Sebastião Salgado
Irene Singer, Argentina
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
Porteadoras
“JAZZ for TWO”, José Horna
Txema García
Txema García
Debekatutako armak
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/19/08).

Autores