Kataluniako prozesuaren euskal ikuspegia

katpro1 

Gorka Knorr 1. (Galde 06, udaberria/2014). Iraganeko azken hogei urteei begira jartzen bagara, ikus genezake nola Katalunian aspalditik bueltaka zebilen, orain gauzatu nahi zen Erabakitzeko Eskubidearen inguruko jarrera, definizio eta oinarri filosofiko-politikoa. Zenbait alderdi politikoez gain, Ciemen eta beste erakunde batzuk, jo eta ke aritzen ziren autodeterminazio eskubidea proposamen politikoen bitartez aurrera atera zedin.

Hori bai, garai batean Euskadin bezala, afera oso maila politikoan mugitzen zen, eta orain dela 25 urte, Kataluniako Parlamentuan, Eusko Legebiltzarrean bezala, ebazpen bat onartu zen, autodeterminazio-eskubideari buruz.

Euskadin zein Katalunian, gauzak ebazpen edo erresoluzio-mailan gelditu ziren; gurean, zoritxarrez, indarkeriaren jarraipenak eta bere ondorioak ezina bihurtzen baitzuten abertzaleen gehiengo baten elkarlana. Eta Katalunian, aldiz, independentismoak ez zuen behar adineko indar elektorala autodeterminazio-eskubidea parlamentuko deklarazioetatik haratago joan zedin. CiU, antza, zeharo eroso sentitzen zen Espainiako gobernu desberdinek noiz behinka pairatzen zuten ahulezia parlamentariotik bere etekinak ateratzen. “Peix al cove” politika, hau da, arraina zorrora.

Euskadin geroago saiatuko zen Ibarretxe eta sostengua ematen zioten indarrak, EA eta Ezker Batua. Ekimen politiko ausarta, baina Madrilgo Kongresuko ateak itxita aurkitu zituen. Ez zuten trenek talka egin, Madril aldetik zetorkeen trena ez baitzen inondik agertu. Horretan gelditu zen saioa, eta armarik gabeko egoera berrian, indar abertzaleak ez dira gauza izan elkarlanean oinarritutako proposamena egiteko.

Katalunian, 2003. urtean, Maragall-ek zuzendutako gobernu hirukoitzaren programaren lehentasunezko gaien artean, autonomia-estatutu berria bultzatzea zegoen. Eta lan horri lotu zitzaizkion, arlo askotan –ez erabakitzeko eskubidearen inguruan, baizik eta aldebikotasunez onartu behar ziren gaien inguruan- Ibarretxek proposatutako planak bere baitan zituen proposamenekin antza handia zuen Estatutu berria Madrileko Kongresuaren aurrean aurkeztuz.

Historia hura nola bukatu zen badakigu; Kataluniako Parlamentuko % 90ak onartutako estatutu berria plazaratu bezain laster, kanpaina katalanofobo bat jarri zen martxan Espainia osoan; batez ere PPk, baina ez alderdi horrek bakarrik, bultzatuta. Sinadura bilketa, Konstituzio Epaitegiaren aurrean errekurtsoa, etab, hor daude lekuko.

Oso ahuldurik atera zen katalanen estatutu berria Madrileko Gorteetatik, eta hala ere erreferendum baten bidez onartu zen Katalunian, ERCren kontrako botoaz.

Handik lau urteetara, Konstituzionalak sekulako hanka sartze bat egin zuen, Kataluniako estatutu berria goitik behera astinduz, mugatuz eta moztuz; horrela eginez, herritarren botoen bidezko legitimitatea eta Konstituzionalaren lege-legitimitatea kontrajarri egin zuen. Orduan bai bazeuden alde batetik zein bestetik tren bana, talka egin zezaten. Eta halaxe gertatu da.

Bitartean, Katalunian beste zenbait gauza gertatzen ari ziren, azken finean, arazo politiko zuzenekin, krisi-egoera larriaren ondorioekin eta, den-dena borobiltzeko, Espainiako Konstituzio Epaitegiaren ebazpenarekin bat eginez, sekulako koktel bat osatuko zutena, eta gaur egun gauden eta orain lau edo bost urte inor gutxik aurreikusi zezakeen egoera honetara ekarri gaituena.

Gogora dezagun, esaterako:

  • 2007ko uda eta udazkena. Azpiegituren inguruko krisia. Abenduaren 1ean ehunka mila pertsona ateratzen dira kalera “Tenim el dret a decidir sobre les nostres infraestructures” lelopean. Lehenago, Salamancako paperen erreklamazioa, aireportuaren aldeko aldarrikapena eta Gas Natural-ek Endesa hartzeko egindako OPAren aurkako mugimendu politikoak gertatu dira.
  • 2009ko ekaina. Arenys de Munt-eko udalbaltzak, Irailaren 11ean independentziaren inguruko kontsulta baterako deialdia egitea erabakitzen du. Sua pizten hasi da udal eta herrietan.
  • 2010eko Ekaina. Ekainaren 28, Espainiako Konstituzio Auzitegiak jakin-erazten du Kataluniako Estatutuari buruzko ebazpena. Umiliazio sentimenduak eraginda, Uztailaren 10ean, jende–uholde bat ateratzen da Bartzelonako kaleetan, “Som una nació. Nosaltres decidim” lelopean, Òmnium Cultural-ek deiturik.
  • 2012ko martxoa. Assemblea Nacional Catalana (ANC) delakoaren sorrera ekitaldia, Bartzelonako Palau Sant Jordi-n. Politikoak harmailetan daude. Jendeak hartu du honezkero prozesuaren protagonismoa.
  • 2012ko uda. Krisiaren gogortasunagatik Generalitatearen finantzak kolapsoan daude, eta dirua eskatu behar du Madrilera, likidoa izango badu. Beste umiliazio bat, bere BPGtik, bataz beste, % 8,5a (16.000 milioi euro urtero) kendu egiten zaion lurralde baten gobernuarentzat. Jendeak gero eta gehiago uztartzen du egoera ekonomiko latza eta Espainiarekiko dependentzia.
  • 2012ko iraila. Diadaren egunerako Generalitateak eta CiUk Paktu fiskalaren aldeko aldarrikapena proposatzen dute. Bainan ANCk proposatutako “Catalunya, nou Estat d´Europa” nagusitzen da. Milioi bat pertsona kalean.
  • 2013ko Diada. ANC eta Òmnium-ek antolaturik, 1,6 milioi pertsonek osatzen dute Via Catalana, independentzia aldarrikatzeko.

Zein da nire tesia? Nik uste dut 2005ean PPk honezkero martxan zuen kanpaina gelditu edo behintzat leundu izan balu, agian gaur Katalunian, harako konpetentzia hura nahi dut edo finantziazioa hobetu beharko genukeela diskutitzen egongo lirateke Katalunian. Baina PPk Konstituzio Auzitegira jo zuen, Kataluniako Estatutuak konstituzioaren kontrako artikulu zenbait zituelakoan, lau urte geroago Espainiako Konstituzio Auzitegiak Kataluniako Estatutua larru gorritan laga zuen eta, horrela, trenbidea jarri egin zen, bi trenak, Espainiakoa eta Kataluniakoa, talka egin zezaten.

Horrela, badugu Katalunian autodeterminazioaren eta independentziaren aldeko prozesu sozial indartsu eta zabal bat, alderdi politikoen aurretik joan dena, eta alderdi politikoen estrategia baldintzatzen duena.

Euskaldunoi zaila egiten zaigu fenomeno honen garrantzia ulertzea, batetik ez genuelako espero holako fenomeno bat etorri zitekeenik betiko katalan epel haiengandik, eta, bestalde, azken momentu arte espero izan dugulako CDC-k eta Mas-ek atzera egingo zutela. Benetako orduan, hau da, kontsulta egiteko data eta galdera ipini behar ziren momentuan, amore emango zutela.

Hau da, arrazoi horiengatik guztiengatik Katalunian nola edo halako leherketa sozial bat gertatu da, zeharo transbersala dena, eta, azken finean alderdi politikoen gainetik pasatu dena. Honek sekulako garrantzia dauka, zeren eta ondoriorik nabarmenetako bat zera baita: Kataluniako zentro politikoa okupatzen duen alderdi nagusia, CDC alegia, bere betiko epelkeria utzi du, erabakitzeko eskubidea eta estatu propioaren aldeko apustua eginez.

Galdetzen didatenean zer nolako diferentzia ikusten dudan Kataluniako prozesuaz eta Euskadin aurrera atera litzatekeen balizko prozesuaz, beti gauza bera esaten dut. Kataluniako prozesua askoz gehiago da prozesu soziala, politikoa baino, eta, aldiz, Euskadin, gure proklamak, aldarrikapenak eta prozesuak oso politikoak izan dira –arrazoi askorengatik- eta horrela izaten jarraitzeko arriskutan gaude.

Via Catalana ospatu zen egunaren biharamunean, Euskal Herrian ere giza-kate bat egingo zutela entzun nion esker abertzalearen buruzagi bati. “Ez dute ezer ulertu”, esan nuen nirekiko. Horrelako ekimen bat, ondo aterako bada behintzat, ezin baita alderdi politiko bat edo besteren ekimena izan, gizartearen baitatik antolatutako ekimen baten fruitua baizik 2.

Jakin aldizkarirako, honako galdera hau egin zidaten orain dela gutxi: zer irakaspen izan ditzake Euskal Herriarentzat Kataluniaren prozesu subiranistak? Eta zer ekarpen egin diezaioke Euskal Herriak prozesu horri?

Hona nire erantzuna:

Nik urteak eman ditut hitzaldiak ematen Katalunian, erabakitze-eskubidea eta independentziaren alde. Orain beste une batean gaude, non gauzarik inportanteena baita gizarteak bere askapenerako erakutsi duen indarra nola bideratu, prozesua, erreferendum baten bidez, gauzatu dadin. Euskal Herriak ezin du besterik egin nota hartzea baino, eta ikasi zeinen inportantea den independentziaren aldeko mugimendua gizartearen baitatik abiatu eta eratzea. Azkeneko hamabost urte honetan ikusi da argi: Euskal Elkarte Autonomoan, Ibarretxe Lehendakariak prozesu politiko bat jarri nahi izan zuen martxan. Ez zuen erreza, zeren Espainiako oldarra ez ezik, kontra baitzuen PSE, PP, ETA eta ezker abertzale ofiziala, azken hauek bere protagonismoa nahi zuten-eta. Hura, gehien bat, prozesu politiko bat izan zen, non gizartearen gehiengoa, nolabait, begira zegoen. Kataluniakoa, aldiz, askoz gehiago da prozesu soziala, politikoa baino. Eta hor bai badaukagu zer ikasi. Ezin dugu Via Catalana ikusi eta hurrengo goizean alderdi politiko batek Euskal Herrian horrelako ekitaldi bat antolatuko duela aldarrikatu. Ez dut Gure Esku Dago ekimena gertutik jarraitzeko modurik, baina aholku bat ematea eskatuko balidate, “joan Gazta Zati Bat dokumentala ikustera” esango nieke.

Egingo ahal da erreferenduma, Azaroaren 9an? Nik baietz uste. Eta azken finean Espainiako gobernuak –eta PSOE, UPyD eta abarrek- bide hori jostailu bat bezala erabiltzen duten botere judizialaren bidez oztopatuko balute, hauteskundeak izango genituzke Katalunian, eta aldarrikapen unilateral baterako aukera martxan jartzeko aukera.

Bitartean, egoera hau eta katalanen determinazioa gero eta tinkoagoa dela erakusten ari denez, eta ikusita azkenengo hauteskundeetan botere oligarkikoaren babesle diren betiko alderdiek hartutako errepaso eta jipoia, Espainiako Erregearen kargu-uztea gertatu da. Nire uste apalean, Espainiako botere horiek altzariak salbatzeko ezinbesteko erabaki hori hartu behar zutela uste izan dute. Katalunian, bestalde, bada oraindik, Espainiako errege berriak, Espainiako gobernuek orain arte izan duten ezezko jarrerei uko eginez eta Estatuaren barne-antolaketarako proposamen malguago bat babestuz, agian Hirugarren bide bat posible izan litekeela.

Ez dakit Espainian zer gertatuko den. Baina Katalunian ez dut uste jendeak kontsulta egiteko planteamendutik pasatzen ez den sasi-konponbide bat onartuko duenik.

Ikusiko dugu. Bost hilabete baino eztira gelditzen Azaroaren 9an agindutako kontsulta egin dadin.

Bitartean, adiskide euskaldunok, geure gazta zatia hartu dezagun eta goazen denok plazara, Gure Esku Dago eta!

Notes:

  1. Gorka Knorr eurodiputatua eta Eusko Legebiltzarreko mahaikidea izan da besteak beste. Egun Katalunian bizi da lehen lerroko politika utzita.
  2. Lerro hauek errebisatzen ari naiz Gure Esku Dago erakunde sozialak antolatutako Durango-Iruñea giza katearen biharamunean. Espero dut atzoko katearen arrakastak Euskadiko gizarte zibila prozesuaren protagonista bihurtzea.

Categorized | Dossier, Política

Protagonistas

Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Alfredo Sabat, Argentina
Sebastião Salgado
Porteadoras
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
“JAZZ for TWO”, José Horna
Inmigrantes rescatados por salvamento marítimo
La larga espera
Shushi (República del Alto Karabakh —Artsakh—, 08/10/2020)
Abrazo. Luna a Abdou
Playa del Tarajal, Ceuta
Encaramado a la valla de Ceuta
Antonio Sempere
Fotografía de José Horna
"Homenage a Marcel Proust" Marisa Gutierrez Cabriada
Txema García
Bonill, Ecuador
Sueños Rotos
República del Alto Karabakh —Artsakh—, 06/10/2020
“LIKE”. Eduardo Nave
“LIKE”. Eduardo Nave
Cientificos-Volcán
La Palma 2021
Sebastião Salgado
Canción de París
Jose Horna.
Eugenia Nobati, Argentina
"El mal del país" José Blanco
“JAZZ for TWO”, José Horna
Metro de París
Jose Horna.
Sebastião Salgado
"El origen del mundo" José Blanco
Txema García
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
"Homenaje a Federico García Lorca" Marisa Gutierrez Cabriada
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Irene Singer, Argentina
Txema García
Fotografía de José Horna
Refugiados sirios: Mujer cocinando
"Lemoniz", Mikel Alonso
Zutik dirauena
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/10/08)
Debekatutako armak
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/19/08).
Txema García
Sebastião Salgado
Txema García

Autores