Euskaraldiaren ernaldiaz eta gauzapenaz

 

Galde 24, udaberria/2019/primavera. Mikel Irizar.-

Bi ikuspuntu osagarritik bizi izan dut Euskaraldia: bat, ekimenaren ernaldia, Gipuzkoako aldundian Hizkuntza Berdintasuneko zuzendari izan naizen bitartean (2015-2017); eta bi, lehen edizioaren gauzapena, Elorrioko batzordean kide izan naizen urte betean (2018). Bien batura egiten saiatuko naiz hurrengo lerrootan, beti ere bizipenetatik abiatuta.

Ernaldia. Aldundian kargua hartu bezain pronto izena aldatu nion zuzendaritzari eta, lehen Euskara zuzendaritza zena, Hizkuntza Berdintasunekoa bihurtu nuen. Azaleko aldaketa honen atzean badago sakoneko arrazoibide bat.

Euskararena ez da soilik hizkuntza kontu bat, nagusiki berdintasun kontu bat da; hizkuntza hautu libreen artean berdintasuna lortzea ezinbesteko baldintza da bizikidetza justua eraikitzeko. Eta berdintasun hori lortzeko betebehar minimoa ulermena da, bakoitzak ulertzea besteak hautatutako hizkuntza.

Intuizioak ziostan oso errentagarria izan zitekeela euskaraz bizi nahi genuenok geure burua aktibatzea berdintasunaren alde, eta komeni zela ulermenaren gaia gehiago ikertzea. Soziolinguistika Klusterrarekin genuen ikerketa hitzarmena kopuruz emendatu genuen eta helburu horietara zabaldu: aktibazioa eta ulermena.

Gertatu berria zen Lutxo Egiaren hizkuntza performance-a Bilbon; laster etorri zenEgia auzo donostiarreko euskaltzaleen ariketa ere, norabide bertsuan, eta ondoren gehiago. Guk bereziki erreparatu genion Lasarte-Oria prestatzen ari zen egitasmo berritzaileari. Orduan entzun nituen lehen aldiz ahobizi eta belarriprest hitzak. Hasi berria zen 2016a.

Aldundian interes berezia jarri genuen –baliabidez lagunduta- Lasarte-Oriako esperientzia modu zientifikoan neurtu zedin, benetako eragina ezagutzeko, usteetatik harago. Eta pozik hartu genituen emaitza esanguratsuak: hizkuntza ohiturak neurri handian aldatzen ziren esperimentuarekin, eta ohitura berriek nahikoa tinko irauten zuten denboran aurrera. Uste dut ikerketa honek zalantza asko uxatu zituela, eta erabakigarria izan zela dinamika masibo bat irudikatzen hasteko.

2016ko udazkenean hauteskundeak izan genituen Eusko Legebiltzarrean, eta ondorioz aldaketak gertatu ziren Jaurlaritzan 2017ko hasieran. HPSko ekipo berrian bazen Lasarte-Oriako dinamika bertatik bertara ezagutzen zuen zuzendari bat, eta elkarrekin aukera ikusi genuen gaiari dimentsio handiagoa emateko, gutxienez Lasarte-Oriako udala, GFA, HPS eta Euskaltzaleen Topagunea parez-pareko lankidetzan jarrita.

Denboratxoa eman genuen elkarren artean konfiantza giroa eraikitzen, ezohiko lankidetza moldean aritzeko behar-beharrezkoa genuelako. Eta 2017ko Udaltop jardunaldia erabili genuen ekimenaren lehen zirriborro ireki bat aurkezteko gainontzeko erakunde publikoei eta gizarte eragileei. Artean ez zuen izenik ere (Euskaraldia urte amaieran bataiatu zen) baina iragarpenak bakarrik berebiziko interesa piztu zuen, jardunaldian izen-ematea disparatu egin zen. Eta bigarren egunean ia 300 partaiden artean egindako ekimenaren lanketa arrakastatsua izan zen: aldartea hitz bakarrez definitzeko eskatuta, hitzik errepikatuena ‘ilusioa’ izan zen, eta ondoren ‘itxaropentsu’, ‘aukera’ edo ‘erronka’.

Handik aurrera olatua nabaritzen hasi zen, euskararen inguruan aspaldian ezagutu gabeko biraltasuna zerion ekimenari, erraz eta azkar kutsatu zen ilusioa. Azaroan Bilbon aurkeztu genuenean bertan ginen euskal lurralde guztietako erakunde publikoak eta eragile sozialak, elkarrekin parez-pare landutako ekimena iragartzen. Eta 2017ko Euskararen eguneko Jaurlaritzaren ekitaldi instituzionalean, Hizkuntza Politika eta Kultura sailburua eta Euskaltzaleen Topaguneko lehendakaria elkarrekin eta parez-pare aritu ziren ekimena aurkezten, ezohiko moldean.

Zergatik azpimarratu horrenbeste parekotasuna? Ba zinez uste dudalako paradigma berriaren giltzarrietako bat dela. Ikusi ditugu orain baino lehen erakunde publikoak eta sozialak elkarrekin, baina aldeetako bat izan ohi da ‘etxekoa’ (ekimenaren jabea) eta bestea ‘gonbidatua’ (laguntzailea) Euskaraldiak molde hori gainditu egin du, eta hasiera beretik zaindu da parekotasuna, ekimena inorena ez eta denona izatea, eremu partekatua, zoru komuna. Esango nuke hori antzeman egin duela herritarrak, eta eroso sentitu dela zoru komun horretan.

Urrats hau, gainera, guztiz bat dator nazioartean hedatzen ari den gobernantza kolaboratiboaren ereduarekin. Orain arte ezagutu dugun hauteskunde bidezko delegazioa ordezkatzen duen bide berria hasi da: alegia, gai zehatz batean interesa duten taldeen arteko dinamika sustatzea analisia osatzeko, norabidea adosteko eta balizko neurriak xehatzeko, parez-pare eta modu partekatuan; ondoren, talde bakoitzak betetzen du adostutakoaren bere zatia, eta elkarrekin zaintzen dute gauzatze prozesua.

Euskaraldiaren ernaldia gobernantza berriaren esperimentu erraldoi bat ere izan da. Eta esango nuke balio izan duela lankidetza oztopatzen zuten harresi gehienak apurtzeko.

Gauzapena. Behin aurkezpenak eginda, 2018an hasi zen Euskaraldia herrietan gauzatzeko erronka. Ni Elorrioko taldean aritu nintzen, aldundia utzi berritan.

Lehen zailtasuna izan zen herriko batzordea osatzea. Udaleko euskara zerbitzuak egindako deiak erantzun zabala jaso zuen, baina ez zegoen garbi nola izango zen prozesua: nola antolatuko ginen, nork gidatuko zuen, zenbat lan eskatuko zigun, zer etorriko zitzaigun ‘goitik’ eta zer ez… Berehala antzeman genuen molde berri bat sortzen ari zela, eta aurrekoek ez zutela balio. Zailtasunen artean ez zen txikiena izan udalaren rola argitzea, parez-parekoa behar zuen harreman batean.

Udaberria behar izan genuen gure artean egitura oinarrizkoa eta egitekoa adosteko. Bidea egin ahala, 12-15 pertsonako talde bat finkatuz joan zen, adinez, jardunez eta generoz orekatua; jubilatu kuota ere nahikoa izan zen dedikazio minimo batzuk bermatzeko.

Lehen urrats esanguratsua aurkezpen publikoa izan zen, herriko hamaikakoarekin, plazan. Jende asko hurbildu zen, eta gehienak jarri ziren kamera aurrean argazkirako. Berehala ohartu ginen onarpen zabala zeukala Euskaraldiak, oraindik oso ezaguna ez bazen ere. Zekien apurrarekin, jendea prest zegoen ekimena sustatzeko. Salmenta errazeko produktua geneukan esku artean.

Uda aurretik askatu genuen beste korapilo bat: dedikazioarena. Ohartuak ginen udazkenean gai asko kudeatu beharra izango zela, eta ezinezkoa ikusten genuen lan hori guztia ondo egitea soilik borondatezko dedikazioekin. Udalak adierazi zuen aurreikusia zeukan aurrekontutik zati bat joan zitekeela ordu batzuetako dedikazioa ordaintzera, eta kontratua esleitzeko prozedura abiatu zuen. Dudarik gabe, hau ere giltzarri izan zenElorrioko emaitza ona lortzeko: errolda osoaren % 20k hartu zuen parte Euskaraldian.

Udako oporren ostean, herriko jaiak baliatu genituen ekimena gizarteratzeko. Photocall bat erabili genuen jendearen atxikimendua lortzeko, eta berriro ere ikusi zen talde ezberdinek erraz egiten zutela bat dinamikarekin. Honi pankartak eta abarrak gehituta, presentzia nabarmena izan zuen Euskaraldiak herriko jaietan.

Sasoi horretan prestakuntzaz geunden arduratuta, ea parte hartzaileei nolako formazioa eman beharko genien, hamaika eguneko ariketan sendo jarduteko. Puntu honi buruz, bi azpimarra egingo ditut, gozoa bat, gazia bestea.

Oro har, esan behar da ‘goitik’ ondo funtzionatu zutela gauzak. Informazioa, materiala nahiz edukiak garaiz eta ondo aurkitzengenituenwebgunean, honen arkitektura eta erabilera egokiak izan ziren. Prestakuntza saioen egitura emana etorri zitzaigun, guk lan handirik egin behar izan gabe. Hau alde gozoa.

Gazia izan zenikustea partaide gutxik eskatu zutela formazioa, ganorazko saio bana egitera iritsi ginen, soilik; biak onak, hori bai. Irudipena daukat jende asko ez dela kontziente izan oraingoa ez zela euskararen alde egotea, baizik euskaraz egitea; eta horrek jarrera lantzea eskatzen ziola.

Amaitzeko: ernaldia eta gauzapena nola joan diren ikusita, uste dut Euskaraldiak inflexio mugarri bat jarri duela euskararen biziberritze prozesuan. Dagoeneko, ezer ez da berdin.

El euskera no es sólo una cuestión lingüística, sino una cuestión de igualdad; el logro de la igualdad para la elección de la lengua es una condición indispensable para construir una convivencia justa.

La paridad entre instituciones y organismo sociales del euskara está alineada con los modelos de gobernaza colaborativa que se están extendiendo en el contexto internacional.

Categorized | Cultura, Dossier

Protagonistas

Ander Goiatxe
Unai Sordo
Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Hugo Vezzetti
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Txema García
Refugiados sirios: Mujer cocinando
“JAZZ for TWO”, José Horna
Alfredo Sabat, Argentina
La larga espera
Shushi (República del Alto Karabakh —Artsakh—, 08/10/2020)
Cientificos-Volcán
La Palma 2021
"El origen del mundo" José Blanco
Encaramado a la valla de Ceuta
Antonio Sempere
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
"Homenaje a Federico García Lorca" Marisa Gutierrez Cabriada
Porteadoras
Canción de París
Jose Horna.
Bonill, Ecuador
Fotografía de José Horna
"El mal del país" José Blanco
Eugenia Nobati, Argentina
Sebastião Salgado
“LIKE”. Eduardo Nave
Debekatutako armak
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/19/08).
"Lemoniz", Mikel Alonso
Txema García
Sebastião Salgado
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Metro de París
Jose Horna.
Txema García
Irene Singer, Argentina
Fotografía de José Horna
Txema García
Sebastião Salgado
Txema García
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
Inmigrantes rescatados por salvamento marítimo
“JAZZ for TWO”, José Horna
Sebastião Salgado
Sueños Rotos
República del Alto Karabakh —Artsakh—, 06/10/2020
“LIKE”. Eduardo Nave
Abrazo. Luna a Abdou
Playa del Tarajal, Ceuta
"Homenage a Marcel Proust" Marisa Gutierrez Cabriada
Zutik dirauena
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/10/08)

Autores