Ockhamen labana: Boto elektronikoa

 

(Galde 25, uda/2019/verano). Inaki Irazabalbeitia.-

2019ko udaberria ongi kargatuta etorri zaigu hauteskundeez. Euskal herritarrok, horretarako apeta izan duenak behintzat, bitan joan behar izan dugu bozka-lekuetara eta bost kutxetan sartu behar boto-papera. Arratsaldeko 8tan bozka-lekua itxi eta banan bana kartazalak ireki, botoak pilotan jarri eta, segidan, kontatu. Lan luzea eta nekeza. Are nekezago bihurtzen dena zerrenda irekiak direnean eta herritarrak pertsona aukera dezakeenean eta ez alderdia soilik. Bidenabar, gure ordezkariak hautatzeko gogokoen dudan sistema, nahiz eta gurean alderdiek perbertitu egiten duten boto-paper markatuta etxeetara banatzean. Zergatik ez dago praktika hori debekatuta?

Hauteskunde-garai guztietan aurreko paragrafoan deskribatu dudan prozesua kritikatzen duten ahotsak nabarmentzen dira. Teknologia nagusi den garai horretan zergatik ezin da usatu herritarrok botoa emateko? Boto elektronikoa, on-line botoa, boto telematikoa eta antzeko terminoak jaulkitzen dira. ‘Ez al dugu ba, telebankoa usatzen eta erosketak Interneten egiten?’ erantsi ohi da lehen galdera indartzeko asmotan.

Zentzuzkoa dirudi horrek guztiak, alabaina beti bezala jarraitzen dugu bozka ematen. Tradizioaren pisua? Ez dut uste hori bakarrik denik.

Lehenik zertaz ari garen argitu behar dugu. Goraxeago eskribitu ditudan termino horiek guztiek ez dute esanahi bera. Normalean boto elektroniko esaten zaio IKTak erabiltzen dituen edozein sistemari, bai bozka-lekura joatea eskatzen duten bozka-makinak eta baita Internet bidezko botoa (on-line botoa). Atzen hau boto telematiko terminoaren sinonimoa da.

Bozka-makina bidezko botoa 1960ko hamarkadan jarri zen abian eta Brasilen, Indian eta AEBetan usatzen da adibidez. Botoen zenbaketa errazten du, baina herritarrek bozka-lekura joan behar dute botoa ematera. Emaitzen azkartasunean irabazten da, baina ahalegina eskatzen du oraindik. Teknologia baliatzen da, baina ez du asetzen telebankuaren aipamena egiten duten horien gogoa. Izan ere, Internet bidezko botoa da proposatzen dutena, Estonian horrelaxe egiten baitute.

Hala ere, prest al gaude, konbentzituta al gaude Internetez gure ordezkari politikoak aukeratzeko? Fidatzen al gara? Nik esango nuke orotara ezetz, fidagaitzak garela eta gure botoa jakin eta manipula daitekeela beldur garela. Internet bidezko botoa emateko sistemak ez badaude enkriptatuta klaru dago gure kezkak arrazoizkoak direla. Enkriptatuta badaude, ordea, boto-emaileek adituengan konfiantza izatea eskatzen dute eta hori…

Adibideak badaude. Suitzan sarri joan behar dute herritarrek bozka-lekuetara galdeketa-tradizio oso positibo hori medio. Kantonamendu batzuetan, hainbat gaitarako on-line bozkaketa onartuta dago. Agintariek pentsatu zuten egoera hori konfederazio osora zabaltzea. Segurtasuna eta fidagarritasuna bermatzea zuten kezka nagusi. Hori testatzeko itxurazko erreferendum bat antolatu zen eta lepo zuriko hackerrak gonbidatu zituzten sisteman infiltratzera. Diru-sari bat ere eskaini zitzaien. Ba hiru taldek lortu zuten eta baita eszenatokirik larrienera iritsi ere: botoak aldatzea detektatuak izan gabe. Sistemak akatsa non zuen ikusi zuten, baina beste akatsik ez duela nork segurtatu? Estonian ere akats teknologikoak detektatu dituzte.

Hauteskunde-prozesuen emaitzetan konfiantza erabatekoa izatea da sistema demokratikoen zilegitasunaren berme-harria. Itxura batean on-line sistemek ez dute hori segurtatzen. Bozka-lekura joatea nekosoa izan daiteke, are gehiago mugikortasun-arazoak dituztenentzat, baina konfiantza ematen du. Teknologiak kontaketa erraz dezake, baina ez bermea botoa emateko unean. Badut beste arrazoi bat egokia ez ikusteko Internet bidezko botoa. Facebooken edo twitterren dabilen edonork bizi duen arriskua, berehalakotasuna, hots, ‘gustatzen zait’ sakatzerena askorik pentsatu gabe, ia automatikoki. Bozka-lekura joateak hausnarketa-puntua eskatzen dio boto-emaileari.

Los sistemas de voto electrónico no son extraños en Euskal Herria. De hecho en la pasada década en la Escuela de Ingeniería de la EHU-UPV se desarrolló el sistema Demotek que fue utilizado en varios procesos electorales como en las elecciones a rector de la EHU-UPV de 2008. El elector tiene que votar presencialmente y los votos son enviados electrónicamente al recuento. Sin embargo no ha tenido utilización en procesos electorales a gran escala. Uno de los promotores del sistema, el ex-rector Iñaki Goirizelaia, explica el desarrollo de Demotek en esta presentación en pdf:
http://www.euskadi.eus/informacion/voto-electronico-euskadi-demotek/web01-a2haukon/es/articulos/goirizelaia.pdf

Atalak | Politika

Protagonistak

Ander Goiatxe
Unai Sordo
Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Hugo Vezzetti
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Sebastião Salgado
Metro de París
Jose Horna.
Fotografía de José Horna
"El mal del país" José Blanco
Txema García
Refugiados sirios: Mujer cocinando
"El origen del mundo" José Blanco
Txema García
“LIKE”. Eduardo Nave
Alfredo Sabat, Argentina
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
"Homenaje a Federico García Lorca" Marisa Gutierrez Cabriada
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Txema García
Abrazo. Luna a Abdou
Playa del Tarajal, Ceuta
Inmigrantes rescatados por salvamento marítimo
Txema García
Cientificos-Volcán
La Palma 2021
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
“LIKE”. Eduardo Nave
Sebastião Salgado
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
La larga espera
Shushi (República del Alto Karabakh —Artsakh—, 08/10/2020)
Irene Singer, Argentina
“JAZZ for TWO”, José Horna
Zutik dirauena
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/10/08)
Bonill, Ecuador
Eugenia Nobati, Argentina
Porteadoras
"Homenage a Marcel Proust" Marisa Gutierrez Cabriada
Debekatutako armak
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/19/08).
Encaramado a la valla de Ceuta
Antonio Sempere
Canción de París
Jose Horna.
Sueños Rotos
República del Alto Karabakh —Artsakh—, 06/10/2020
Sebastião Salgado
“JAZZ for TWO”, José Horna
"Lemoniz", Mikel Alonso
Txema García
Sebastião Salgado
Fotografía de José Horna

Egileak