Ez dago garantiarik

Egilea: Iban Zaldua

(Galde 05, negua/2014). Euskal kultura eta literatura dekadentzia betean daude, maldan behera eta galgarik gabe, Pako Aristiren ustez; bere “Glaziazio aro baten hotzikarak” artikulu apokaliptikoa irakurtzea besterik ez dago horretaz jabetzeko (Berria, 2013-XII-1). Ez diot, oraingoz, arrazoia kenduko: egunaren arabera antzeko adoregabetasun batek harrapa nazake neu ere. “Glaziazio aro baten hotzikara lizunak bizi ditu Euskal Herriak orokorrean, eta euskal kulturak partikularrean. Euskalgintza kiebran dago. Herri baten existentzia bermatzen duen lehen araua hautsia geratu da: bere buruarekiko maitasuna, bere sortzaileak babestera eta hauen profesionaltasuna erraztera daramana”.

Esan bezala, ni, batzuetan, Aristi baino ezkorrago ager naiteke (tira, agian zero azpiko hainbeste metaforarik gabe), eta ez soilik euskal kulturaren egoeraren harira, baizik eta baita Mendebaldekoarenaren eta are Federazio Galaktikokoarenaren inguruan ere. Motiboak ez dira falta.

Baina irudipena daukat Aristik tranpatxoa egiten duela, artikuluan, bere egoera profesionalaren zailtasunak, euskal kulturaren une (ustez) kaxkarra eta hizkuntza minorizatu izateak dakartzan trabak nahastean, ez baitira, nire ustez, gauza bera. Artikuluan marrazten duen ekuazioaren segida honako hau baita, ondo ulertu badut: 1) profesional gisa aritzeko gero eta zailtasun gehiago dauzkat (“sinesten nuen, idaztera dedikatu arren, bizitzan progresio ekonomiko bat ezagutuko nuela, eta 50 urte inguruan egonkortasun bat iritsiko zitzaidala, Monet, Renoir edo Zumetaren kasuan bezala”: tira, Aristik  ahazten du historikoki halako segurtasuna lortu dutenen portzentajea beti izan dela helmuga horretara iritsi ez direnena baino askoz ere txikiagoa. Eta, bide batez, ez dakit zergatik, literaturaren profesionalizazioariburuz ari bada, ipintzen dituen adibide guztiak margolariarenak diren…); 2) hori da gure erakundeek eta gure publikoak ez diotelako nahikoa babesik eskaintzen euskal kulturari (“euro apur batzuekin edo zuzenean 0 eurorekin ordaintzen diren lan eskaintzak anormalki ugaritu dira, normalizatzeraino. Euskara kapitalista bat nahi nuke, baina euskara komunista bat baino ez daukagu, komunitarioa, doakoa”); 3) hori guztia, funtsean, gure hizkuntzaren minorizazio doilorraren ondorio da (“lehengoan Azpeitiko nire etxetik atera eta Donostiara joan nintzen. Sei aldiz ekin nion euskaraz leku eta erakunde ezberdinetan, sei aldiz arrapostu zidan espainolez solaskideak. Milioi bat hiztun dituen hizkuntzan, jostorratz sentitu nintzen gure hizkuntza deserriratuaren lasto artean”). Emaitza: izorratuta nago. Eta, ondorioz, izorratuta gaude.

Egia da, nire aurreko artikuluan azpimarratu nuen bezala, orain arte ezagutu dugun profesionalizazio eredua kolokan dagoela, arrazoi askorengatik. Aldaketa garaian gaude, ez bakarrik literatur munduan, baizik eta kulturaren alorrean, oro har, eta aldaketa hori ez da soilik gurea, globala baizik. Baina horrek ez du esan nahi datorrena okerragoa izango denik derrigorrez (hobea izango dela aurreratzeko motiborik ez dagoen bezala): artearen merkatu burgesak (orain arteko profesionalizazio eredua bermatuduena, hain zuzen) antzinako mezenasgo feudala ordezkatu zuenean egoera “traumatikoak” gertatu ziren, orobat. Eta egia da, modu berean, gure abiapuntua, kultur eskaerari dagokionean, defizitarioa dela halabeharrez, eta, ziurrenik, hala izaten jarraituko duela. Txikiak gara, eta txikitasun hori da gure ezinbesteko aurrebaldintza: ezin haltzara fruitu bila joan.

Harritzen nauena, ordea, da nola onartzen duen Aristik, nahiko modu akritikoan, sistema ekonomikoak alor horretan ezartzen dituen kondizioak (“euskara kapitalista bat nahi nuke”). Horretan ematen du idazle urrestildarrak bat egingo lukeela Su Ta Gar taldeko Aitor Gorosabelekin, zeinak, elkarrizketa batean, antzeko ildo batetik jo baitzuen: “Zergatik eskatzen zaio doan lan egitea musika talde bati eta iturgin bati ez? Doan lan egiteko prest dagoen iturgin bakar bat ez dagoelako, baina doan jotzeko prest dauden taldeak ehunka” (Argia, 2014-II-9). Agian zalantzan jarri beharko litzatekeena zera denean, zergatik erabaki behar duen merkatuaren “esku ikusezinak” iturginaren lanaren ordaina (eta irakaslearena, eta bankariarena, eta garbitzailearena…); ez ote dagoen beste biderik langile ororen sarrerak zeintzuk izango diren esleitzeko…

Baina, bego, onar ditzagun sistemaren funtzionamenduaren oinarriak. Hala eginda ere, labaingarrialirudike artista jakin baten zirkunstantziak (kasu honetan txarrak) herrialde bateko arteen egoera orokorrarekin lotzeak, besterik gabe. Sistemaren izaeran bertan baitago arrakasta eta, beraz, profesionalizazioosoaren aukerak ez egotea bide horretan saiatzen diren guztien eskura. Arrakasta lortzea (ala ez) faktore askoren mende egon baita betidanik: ahaleginarenean, talentuarenean, testuinguru sozial eta politikoarenean, etazoriarenean, besteak beste. Eta batzuetan horietako bat nahikoa da (zoria, adibidez) artistaren patua ebazteko.

SearchingFor Sugar Man dokumentalean (M.Bendjelloul, 2012) Sixto Rodriguez 1960ko hamarraldi amaierako folk-pop kantari estatubatuarraren istorio bitxia kontatzen da: guztizoharkabean pasatu zen Estatu Batuetan, nahiz eta bere diskoak kalitate handikoak izan (eta arrakasta itzelekoak Hego Afrikan, kantariahorren jakitun izan gabe: igeltsero lanetan aritu zen urteetan Detroiten, beste hemisferio batean izar statusa zuela ohartu gabe). Halako batean, elkarrizketatzaileak galdetzen dio Rodriguezi ea arrakasta faltak harritu egin ote zuen. Eta kantariak arrapostu: “Harritu al ninduen? Musikaren negozioa da, beraz ez dago garantiarik, ezta?”.

 

Atalak | Kultura

Protagonistak

Montserrat Comas
Juan Gutiérrez
Cristina Monge
Pedro Arrojo Agudo
Iñaki Gabilondo
Ana Valdivia
Dora María Téllez
Pedro Miguel Etxenike
Marta Cabezas
Tomás Arrieta
Maixabel Lasa
Carlos Berzosa
Esteban Beltrán
Lurdes Imaz
Garbiñe Biurrun
Javier Moreno Luzón
Koldo Martinez
Tomás García Azcárate
Lourdes Oñederra
Mikel Reparaz
Virginijus Sinkevicius
Laia Serra
Gerardo Pisarello
Daniel Raventos
Daniel Innerarity
Yayo Herrero
María Eugenia Rodríguez Palop
Carlos Juárez
Helena Taberna
Pablo J. Martínez Osés
Koldo Unceta
Xabier Aierdi
Aitzpea Goenaga
Javier de Lucas
Ander Bergara
Garbiñe Biurrun
Pedro Santisteve
Marina Garcés
Carod Rovira
María Silvestre
Joao Pedro Stédile
Enrique Villareal "El Drogas"
José Luis Rodríguez García
Adela Asúa
Xabier Rubert de Ventós
Catarina Martins
Iñaki Gabilondo
Alberto Acosta
Victoria Camps
Lluís Torrens
Mario Rodríguez Vargas
Mikel Aizpuru
Marta Macho Stadler
Ramón Sáez Valcárcel
Frédéric Lordon
Xabier Vence
Carmen Gisasola
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Joaquim Bosch
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
Paco Etxeberria
Cristina Narbona
Juan Calparsoro
Idoia Estornés
Iñigo Lamarca
Tarana Karim
Txema Urkijo
Dolores Juliano
Yayo Herrero
José Ignacio Lacasta
Gurutz Jáuregui
Silvia Gil
Ramón Barea
Daniel Cohn-Benditt
Ada Colau
José Manuel Naredo
Anna Freixas
Carlos Beristain
Carlos Berzosa
Manuela Carmena
Gloria Flórez Schneider
"Lemoniz", Mikel Alonso
Sueños Rotos
República del Alto Karabakh —Artsakh—, 06/10/2020
Bonill, Ecuador
Metro de París
Jose Horna.
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
Sebastião Salgado
Sebastião Salgado
Canción de París
Jose Horna.
Eugenia Nobati, Argentina
“LIKE”. Eduardo Nave
Irene Singer, Argentina
Txema García
Sebastião Salgado
"Homenage a Marcel Proust" Marisa Gutierrez Cabriada
Porteadoras
"Homenaje a Federico García Lorca" Marisa Gutierrez Cabriada
Alfredo Sabat, Argentina
Txema García
La larga espera
Shushi (República del Alto Karabakh —Artsakh—, 08/10/2020)
“LIKE”. Eduardo Nave
Fotografía de José Horna
Inmigrantes rescatados por salvamento marítimo
"Mujeres del Karakorum", Mikel Alonso
Encaramado a la valla de Ceuta
Antonio Sempere
Debekatutako armak
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/19/08).
Refugiados sirios: Mujer cocinando
“JAZZ for TWO”, José Horna
Txema García
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Zutik dirauena
Shushi (Karabakh Garaiko errepublika —Artsakh—, 2020/10/08)
Abrazo. Luna a Abdou
Playa del Tarajal, Ceuta
Sebastião Salgado
Txema García
"El instante decisivo" Iñaki Andrés
Cientificos-Volcán
La Palma 2021
“JAZZ for TWO”, José Horna
Fotografía de José Horna
Txema García
"El origen del mundo" José Blanco
"El mal del país" José Blanco

Egileak